Chăm sóc ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú: Quy trình và thời gian rút

Nếu người bệnh đang thực hiện phẫu thuật cắt bỏ vú để điều trị ung thư vú hoặc như một biện pháp phòng ngừa để giảm nguy cơ mắc ung thư vú (được gọi là phẫu thuật cắt bỏ vú dự phòng), rất có thể người bệnh phải đặt ống dẫn lưu phẫu thuật khi về nhà. Vậy ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú là gì? Chăm sóc ống dẫn lưu này như thế nào? Quy trình và thời gian rút ra sao? Bài viết dưới đây được thạc sĩ bác sĩ Nguyễn Đỗ Thùy Giang, Trưởng khoa Ngoại Vú, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ giải đáp chi tiết các vấn đề trên.

Ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú là gì?

Ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú là loại ống thường được đặt trong quá trình phẫu thuật tái tạo vú, ống dẫn có tác dụng đưa dịch ra ngoài cơ thể hoặc từ bộ phận này qua bộ phận khác của cơ thể.

Tác dụng của ống dẫn lưu trong phẫu thuật tuyến vú

Ống dẫn lưu phẫu thuật đóng một vai trò quan trọng trong việc chữa lành vết thương sau phẫu thuật vú. Chất lỏng thường tích tụ ở khu vực vú được cắt bỏ và có thể gây khó chịu cũng như làm chậm quá trình lành vết thương nếu vú không được dẫn lưu.

Ống dẫn lưu cũng làm giảm khả năng tụ dịch vết mổ, một chất dịch tích tụ có thể gây khó chịu và đôi khi gây ra sẹo xơ. Vì lý do này, bác sĩ phẫu thuật sẽ đặt ống dẫn lưu ở những khu vực có thể tích tụ chất lỏng.

Cách chăm sóc ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú

Khi người bệnh thức dậy sau cuộc phẫu thuật, điều dưỡng phòng hồi sức có thể sẽ cảnh báo phải cẩn thận với ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú. Tùy thuộc vào độ dài của ống (thường 50-60cm), người bệnh có thể dễ dàng làm ống dẫn lưu vướng vào dây truyền tĩnh mạch, quần áo ngủ và bất cứ thứ gì khác ở gần.

Điều dưỡng sẽ xả bình dẫn lưu định kỳ và hướng dẫn người bệnh cách thực hiện. Điều dưỡng còn ghi lại lượng dịch thoát ra từ mỗi ống cho đến khi ống dẫn lưu được tháo ra.

Trước khi xuất viện, bác sĩ sẽ xem xét khả năng chăm sóc ống dẫn lưu của người bệnh, đồng thời cho người bệnh biết về các triệu chứng nguy hiểm cần đến bệnh viện ngay và lên lịch tái khám để rút bỏ ống dẫn lưu.

1. Đổ dịch và theo dõi thoát dịch

Luôn rửa tay trước và sau mỗi lần đo lượng dịch thoát ra từ vú. Ban đầu, người bệnh có thể có khoảng 100 cc dịch thoát ra mỗi ngày, nhưng lượng dịch này sẽ giảm dần. Người bệnh có thể được yêu cầu đổ dịch 2 lần mỗi ngày hoặc bất cứ khi nào chúng chỉ đầy một nửa bình dẫn lưu.

Lưu ý màu sắc và tính nhất quán của hệ thống ống dẫn lưu. Ban đầu, nó sẽ có màu đỏ tươi nhưng sau vài ngày sẽ chuyển sang màu hồng và vàng rơm. Sau khi đổ dịch dẫn lưu vào chai bỏ đi, hãy rửa sạch nắp bình bằng nước và nén nhẹ để đảm bảo hút lại chân không khi đóng nắp hệ thống.

Lượng dịch tiết ra tăng lên có thể là dấu hiệu cho thấy người bệnh đã hoạt động quá mức và cần nghỉ ngơi thêm vài ngày nữa.

Giữ cho vị trí chèn sạch sẽ và khô ráo bằng cách rửa bằng xà phòng và nước rồi vỗ nhẹ cho khô.

2. Dấu hiệu nhiễm trùng ống dẫn lưu

Việc đặt ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú cũng nguy cơ tạo điều kiện cho vi khuẩn có đường xâm nhập vào cơ thể người bệnh và ống dẫn lưu càng đặt lâu thì nguy cơ nhiễm trùng càng cao.

Các dấu hiệu nhiễm trùng liên quan đến ống dẫn lưu bao gồm:

• Sốt với nhiệt độ từ 38,5℃ trở lên.
• Vùng da quanh ống dẫn lưu bị đỏ.
• Viêm cứng nơi chân ống dẫn lưu.
• Chất dịch đặc hơn.
• Ống dẫn lưu có mùi hôi hoặc mủ ở nơi vào.
• Đau hoặc khó chịu ở vị trí thoát dịch (chân ống dẫn lưu).
• Sự thay đổi đột ngột về mùi hoặc màu của chất dịch dẫn lưu.

3. Giữ ống dẫn lưu cố định

Một trong những phần khó khăn nhất khi đặt ống dẫn lưu phẫu thuật là xử lý cả ống dẫn lưu và bình thu gom dịch dẫn lưu.

Những chiếc áo yếm cotton đặc biệt được thiết kế riêng giúp giữ ống dẫn lưu thuận tiện. Loại tốt có túi để bạn có thể nhét bình dịch vào để giữ chúng an toàn, đủ chắc chắn để gắn lại các chốt an toàn nhằm kiểm soát đường dây, đồng thời giảm thiểu các đường may có thể cọ xát vào vị trí vết mổ của bạn và gây khó chịu.

Điều này giữ cho ống dẫn lưu được cố định để chúng không kéo lên vị trí vết thương hoặc lắc lư tự do và có thể vướng vào đồ vật. Một số áo yếm còn có túi để bạn có thể nhét miếng định hình ngực bằng vải cotton mềm vào.

Các lựa chọn khác bao gồm: áo cánh rộng rãi và áo len hoặc áo nỉ ngoại cỡ mở ở phía trước.

Khoảng một thời gian sau phẫu thuật, người bệnh có thể khó kéo quần áo qua đầu, vì vậy hãy nhớ điều này khi mua sắm. Khi đi ngủ, hãy chú ý đến vị trí ống dẫn lưu của người bệnh.

Ống dẫn lưu phẫu thuật có thể rớt ra ngoài, tuy nhiên trường hợp này rất hiếm vì ống dẫn lưu được giữ cố định bằng chỉ khâu. Nếu chúng không giữ được và ống rơi ra, hãy che chỗ đó bằng băng sạch và đến bệnh viện ngay.

Rủi ro biến chứng nhiễm trùng ống dẫn lưu

Nhược điểm của ống dẫn lưu là chúng tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể, vì vậy việc chăm sóc ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú cũng như giữ cho khu vực xung quanh ống sạch sẽ và khô ráo là điều quan trọng.

Vấn đề ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú thường gặp

Các vấn đề có thể xảy ra với ống dẫn lưu bao gồm:

• Cục máu đông trong ống: đôi khi, người bệnh sẽ thấy có cục máu đông trong ống. Nếu điều này xảy ra, hãy thử nhẹ nhàng xoa bóp khu vực đó.
• Mất áp suất chân không: nếu không tạo ra chân không thích hợp sau khi làm sạch bình dẫn lưu thì ống dẫn lưu có thể không loại bỏ được chất lỏng. Nếu ống dẫn lưu không hoạt động sẽ gây tụ dịch vết mổ, điều này xảy ra sự tích tụ chất lỏng, có thể gây khó chịu.

Việc chăm sóc ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú cũng như giữ cho khu vực xung quanh ống sạch sẽ và khô ráo rất quan trọng.

Thời gian rút ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú là khi nào?

Hầu hết các ống dẫn lưu đều được để nguyên trong 7-10 ngày cho phẫu thuật cắt bỏ vú; 2-3 tuần cho dẫn lưu sau phẫu thuật tái tạo vạt lưng, 7-14 ngày cho phẫu thuật tái tạo bằng vạt bụng,… nhưng một số có thể được tháo ra trước khi người bệnh xuất viện và một số khác có thể để nguyên lâu hơn 3 tuần. Tuy nhiên, nguy cơ nhiễm trùng bắt đầu tăng nhanh sau khi hệ thống dẫn lưu đã được thực hiện trong 21 ngày.

Quy trình rút ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú

Quy trình rút ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú bao gồm các bước sau [1]:

• Ống dẫn lưu sẽ được lấy ra tại bệnh viện bởi điều dưỡng bệnh viện. Điều dưỡng thực hiện cắt mũi khâu giữ ống tại chỗ và nhẹ nhàng kéo ra khỏi da. Người bệnh sẽ có những vết sẹo nhỏ và mờ dần theo thời gian.
• Rút dẫn lưu khi không còn mục đích điều trị, nếu dẫn lưu có dịch ra từ 20 -30ml/24 tiếng hoặc dẫn lưu không còn hoạt động.
• Nếu nhằm mục đích điều trị, phải đặt lâu hơn 3 ngày thì khi rút nên xoay vặn ống và rút dần vài cm cho đến khi hết.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh gặp bác sĩ nếu có bất kỳ mối lo ngại, thắc mắc hoặc các vấn đề sau đây:

• Dịch tiết có màu đỏ tươi kéo dài hơn 2-3 ngày.
• Xuất hiện bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào của nhiễm trùng.
• Một lượng lớn chất dịch lỏng rò rỉ từ nơi chân ống dẫn lưu.
• Số lượng dịch dẫn lưu của người bệnh giảm đột ngột hoặc dừng đột ngột, nghi ngờ tắc ống.
• Dịch dẫn lưu trở nên nhiều hơn thay vì ít hơn theo thời gian.
• Bình dẫn lưu mất lực hút, phình to ra.
• Ống dẫn lưu rơi ra ngoài.

Cuộc sống hàng ngày với ống dẫn lưu phẫu thuật vú

Sau phẫu thuật, người bệnh phải điều chỉnh thêm cho cuộc sống hàng ngày, cụ thể:

1. Di chuyển

Rất dễ để vướng ống dẫn lưu vào vật gì đó nếu chúng không an toàn. Việc kéo giãn và kéo cũng gặp khó khăn trong một thời gian sau phẫu thuật, đặc biệt khi đặt ống dẫn lưu. Trước khi phẫu thuật, sẽ rất hữu ích nếu người bệnh đặt những vật dụng thường dùng ở nơi không phải duỗi người hoặc cúi xuống để lấy chúng.

Các bác sĩ phẫu thuật có những khuyến nghị khác nhau về việc lái xe khi có ống dẫn lưu và một số khuyên nên tránh hoàn toàn. Người bệnh nên tránh lái xe nếu đang dùng thuốc giảm đau. Khi lái xe ô tô, bạn có thể đặt một chiếc gối nhỏ, mềm, tương đối phẳng giữa vị trí phẫu thuật, ống dẫn lưu và dây an toàn của bạn.

2. Tắm

Bác sĩ phẫu thuật sẽ cho bạn biết bạn cần đợi bao lâu để tắm sau khi phẫu thuật. Các đơn vị dịch vụ chăm sóc sức khỏe cũng hướng dẫn tắm khác nhau. Một số người khuyên bạn chỉ nên tắm bọt biển cho đến khi hệ thống dẫn lưu được tháo ra, mặc dù bạn có thể sử dụng vòi hoa sen có thể tháo rời để tắm rửa từ thắt lưng trở xuống.

Gội đầu có thể hơi khó khăn do cánh tay của bạn bị hạn chế cử động và có thể không thoải mái khi nghiêng người qua bồn rửa. Tốt nhất, người bệnh nên đến các tiệm gội đầu để cảm thấy thoải mái hơn.

Không nên ngâm mình trong bồn hoặc vào bồn nước nóng khi có ống dẫn lưu.

3. Ngủ

Người bệnh không nên ngủ cùng phía với ống dẫn lưu nước để tránh làm tắc ống hoặc kéo rớt ra khỏi bình dẫn lưu đi kèm. Người bệnh có thể nằm ngửa khi ngủ hoặc trên ghế tựa để tránh bị rớt ống dẫn lưu ra ngoài.

Bác sĩ khoa Ngoại vú, BVĐK Tâm Anh TPHCM đang đặt ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú cho người bệnh.

Các câu hỏi thường gặp

1. Loại ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú phổ biến nhất

Mặc dù có nhiều loại ống dẫn lưu phẫu thuật khác nhau nhưng loại được sử dụng thường xuyên nhất cho phẫu thuật vú là hệ thống dẫn lưu Jackson-Pratt. Các ống dẫn lưu này được đặt ở khu vực được phẫu thuật và được gắn vào ống mềm và được khâu vào da của bạn. Ống được đậy bằng 1 bầu nhựa mềm để hứng và giữ chất lỏng. Phần này có nút chặn và nằm bên ngoài cơ thể.

2. Chỉ định đặt ống dẫn lưu khi nào?

Các ca phẫu thuật cần đặt ống dẫn lưu là những ca phẫu thuật trong đó chất lỏng tích tụ trong quá trình lành vết thương. Thường cần dẫn lưu sau phẫu thuật cắt bỏ vú hoặc phẫu thuật tái tạo vú. Người bệnh có thể chỉ có 1 ống dẫn lưu hoặc có thể có 4 ống dẫn lưu trở lên nếu người bệnh phẫu thuật cắt bỏ vú 2 bên và tái tạo vú 2 bên ngay lập tức bằng vạt da cơ lưng rộng hoặc vạt da cơ thẳng bụng.

Một ống dẫn lưu riêng biệt thường được đặt nếu người bệnh phẫu thuật nạo vét hạch bạch huyết. Thông thường, người bệnh sẽ không cần ống dẫn lưu nếu đang thực hiện sinh thiết phẫu thuật, cắt bỏ khối u hoặc sinh thiết hạch trọng điểm (hạch gác cửa).

Vị trí của ống dẫn lưu sẽ phụ thuộc vào cuộc phẫu thuật mà người bệnh thực hiện, nhưng thường bao gồm ống dẫn lưu ở vị trí phẫu thuật cắt bỏ vú và 1 ống dẫn lưu ở nách nếu người bệnh đã cắt bỏ hạch bạch huyết.

3. Lưu ý khi rút ống dẫn lưu?

Các bác sĩ phẫu thuật khác nhau về khoảng thời gian họ muốn đặt ống dẫn lưu tại chỗ. Hầu hết các khuyến cáo nên tháo ống dẫn lưu khi dịch có tổng cộng ít hơn 25-30ml chảy ra từ ống dẫn lưu trong 24 giờ. Nếu bạn vẫn còn ống dẫn lưu trên 30 ml trong 24 giờ sau khi đã đặt ống dẫn lưu trong ba tuần, nguy cơ nhiễm trùng sẽ xuất hiện lớn hơn lợi ích của việc để lại ống dẫn lưu tại chỗ nữa.

Bác sĩ phẫu thuật sẽ rút ống dẫn lưu bằng cách cắt chỉ khâu giữ nó cố định và nhẹ nhàng kéo ống ra. Người bệnh có thể nhận thấy cảm giác kéo, nhưng điều này chỉ kéo dài vài giây. Hầu hết mọi người không cần bất kỳ loại thuốc giảm đau nào cho thủ thuật này.

Sau khi ống dẫn lưu của bạn đã hết, hãy hỏi bác sĩ phẫu thuật của bạn loại đồ lót nào họ khuyên dùng. Áo ngực của bạn phải hỗ trợ, thoải mái và không quá chật. Nên tránh dùng áo ngực có gọng.

Người bệnh sẽ có những vết sẹo nhỏ nơi chân ống dẫn lưu ra khỏi da, nhưng những vết sẹo này thường mờ dần theo thời gian.

Thông thường, người bệnh sẽ rời bệnh viện với ống dẫn lưu phẫu thuật sau phẫu thuật cắt bỏ vú hoặc tái tạo vú hoặc phẫu thuật nạo vét hạch nách. Bạn có thể đặt ống dẫn lưu phẫu thuật tại chỗ trong tối đa 3 tuần. Trong thời gian này, bạn sẽ cần phải làm trống bình dẫn lưu hàng ngày và ghi lại lượng và tính chất dịch trong bình dẫn lưu. Điều quan trọng là phải giữ cho khu vực xung quanh ống sạch sẽ để tránh nhiễm trùng.

Với hệ thống trang thiết bị hiện đại, đội ngũ chuyên gia nhiều kinh nghiệm, làm việc phối hợp đa chuyên khoa như Chẩn đoán hình ảnh – Giải phẫu bệnh – Nội khoa Ung thư, khoa Ngoại Vú thuộc Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM sẽ mang lại cơ hội điều trị tốt cho những người không may mắc ung thư vú và các bệnh liên quan đến tuyến vú.

Bài viết đã giải thích lý do tại sao sử dụng ống dẫn lưu phẫu thuật tuyến vú, thời gian sử dụng, các phương pháp chăm sóc ống dẫn lưu cũng như các dấu hiệu cho thấy người bệnh nên liên hệ với bác sĩ để tránh nhiễm trùng hoặc các biến chứng khác. Hy vọng đã giúp quý độc giả có thêm những thông tin bổ ích.