Doanh nghiệp gặp khó vì tiền hoàn thuế vẫn bị ách

Việc chậm hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) cho các mặt hàng xuất khẩu, dự án đầu tư không đúng thời gian quy định với số tiền lên đến hàng ngàn tỉ đồng khiến cộng đồng doanh nghiệp (DN) gặp nhiều khó khăn.

Đáng nói dù vấn đề này đã kéo dài rất lâu và đã được hàng loạt hiệp hội, DN kiến nghị nhiều lần nhưng vẫn chưa được tháo gỡ.

Công văn đánh đố doanh nghiệp

Hàng loạt công ty ngành cao su, nhựa, đồ gỗ, sắn… cho biết họ đang gặp khó khăn về dòng vốn vì chưa được hoàn thuế VAT với số tiền lên đến hàng chục, hàng trăm tỉ đồng mỗi DN. Thậm chí nhiều công ty đã đợi 1-2 năm vẫn chưa được hoàn thuế VAT.

Lý giải nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm được hoàn thuế, ông Nguyễn Quang Vinh, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Hoàng Dũng, cho biết: Ngày 12-6-2013, Bộ Tài chính đã ban hành Công văn 7527/BTC-TCT về việc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra thuế đối với các công ty có dấu hiệu rủi ro cao về thuế. Theo đó, các cục thuế địa phương phải kiểm tra các khâu trung gian, tức là phải kiểm tra F1, F2, F3, F4… Công văn này đã gây ra nhiều khó khăn, vướng mắc cho các DN vì trên thực tế không thể làm được.

Sau đó, ngày 15-10-2013, Bộ Tài chính đã ban hành Công văn 13706 hướng dẫn, bổ sung, sửa đổi Công văn 7527 nêu trên. Theo đó, việc kiểm tra, xác minh được thực hiện trong phạm vi 40 ngày và chỉ kiểm tra, xác minh đối với người bán hàng trực tiếp cho công ty xuất khẩu để xử lý hoàn thuế. Sau khi Bộ Tài chính ban hành văn bản sửa đổi này, vấn đề hoàn thuế VAT đã được giải quyết.

Thế nhưng đến ngày 7-3-2022, Tổng cục Thuế lại ban hành Công văn 633 với nội dung chỉ đạo các cục thuế, chi cục thuế tỉnh, thành phải tập trung đối chiếu xác minh thuế VAT đầu vào của DN qua các khâu từ F1, F2, F3… cho đến khâu cuối cùng.

Đây chính là lý do khiến việc hoàn thuế VAT bị ách tắc trở lại như trước đây. Bởi việc xác minh DN F1, F2, F3 là không khả thi, đánh đố DN.

Ví dụ, hơn 1.000 tỉ đồng thuế VAT chưa được hoàn cho các công ty xuất khẩu dăm gỗ suốt nhiều tháng nay, do các cơ quan thuế địa phương vẫn đang thực hiện xác minh nguồn gốc sản phẩm.

Khó chồng khó vì chậm hoàn thuế

Ông Thang Văn Thông, Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam, đánh giá: Lý do chủ yếu dẫn đến tình trạng ách tắc trong việc hoàn thuế VAT như hiện nay là do chỉ đạo của Tổng cục Thuế yêu cầu các cục thuế địa phương tăng cường kiểm tra, giám sát, phối hợp với cơ quan công an, hải quan, chính quyền địa phương… xác minh nguồn gốc gỗ từ người trồng rừng đến khi lô hàng xuất khẩu đi.

Quá trình xác minh rất dài, có khi hơn một năm vẫn chưa xong thủ tục hoàn thuế VAT dẫn đến ách tắc. Chẳng hạn các đơn vị xuất khẩu cao su từ năm 2021 đến nay vẫn chưa được các cơ quan thuế giải quyết hoàn thuế VAT, trong đó DN ít thì 20-30 tỉ đồng, DN nhiều lên tới cả trăm tỉ đồng.

Các DN có dự án đầu tư cũng đang “ngồi trên đống lửa” vì bị “giam” số tiền hoàn thuế VAT rất lớn.

Đơn cử số tiền thuế VAT đáng lẽ được hoàn của Công ty TNHH Điện lực Vân Phong (Khánh Hòa) lên tới khoảng 100 triệu USD, tương đương hơn 2.460 tỉ đồng. Thế nhưng từ khi công ty nộp thủ tục để được hoàn thuế đến nay đã hai năm vẫn chưa nhận được đồng nào. Ông Tomoki Kawasaki, Giám đốc tài chính công ty, cho biết do tiền thuế chậm được hoàn khiến công ty phải huy động nguồn vốn để bù đắp, làm phát sinh chi phí lãi vay.

Đại diện nhiều công ty khác cũng cho hay đang rơi vào thế đường cùng khi không còn vốn để kinh doanh nhưng lại không được hoàn thuế VAT. “Thực tế tiền hoàn thuế là tiền mà chúng tôi đã ứng trước để nộp vào ngân sách khi mua nguyên liệu, vì vậy khi chúng tôi đã xuất khẩu xong thì phải trả lại để có vốn sản xuất, kinh doanh. Vậy mà chúng tôi cứ như người đi xin” - đại diện một công ty bức xúc.

Quy định về hoàn thuế đã rõ ràng, cần làm ngay

Tại hội nghị đối thoại về chính sách thuế với DN tổ chức ở TP.HCM mới đây, ông Vũ Xuân Bách, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế, thừa nhận việc hoàn thuế VAT đối với các dự án đầu tư thuộc ngành nghề kinh doanh có điều kiện có vướng mắc.

Vì vậy cơ quan thuế đang dự thảo thông tư hướng dẫn sửa đổi, bổ sung quy định để giải quyết khó khăn cho DN. Dự thảo thông tư hướng dẫn đã được Tổng cục Thuế lấy ý kiến góp ý và đang hoàn thiện.

Ông Bách cũng thông tin: Ngày 23-11, Tổng cục Thuế đã có công văn hướng dẫn thực hiện vấn đề này và các cục thuế tỉnh, thành có thể thực hiện hoàn thuế cho DN mà không cần phải chờ có thông tư...

Tuy nhiên, nhiều DN cho biết đến nay họ vẫn chưa được hoàn thuế VAT, vì vậy kiến nghị Bộ Tài chính phải có thông tư hướng dẫn cụ thể để cơ quan thuế địa phương triển khai nhanh.

Theo luật sư Trần Xoa, chuyên gia thuế, hiện nay các quy định của luật về hoàn thuế VAT đã rất rõ ràng. Thứ nhất, trường hợp DN thuộc diện hoàn thuế trước kiểm tra sau, thời gian hoàn thuế là sáu ngày làm việc. Còn trường hợp DN thuộc diện kiểm tra trước hoàn thuế sau, thời gian hoàn thuế tối đa là 40 ngày.

Luật Quản lý thuế cũng quy định DN xuất khẩu đáp ứng ba điều kiện sau sẽ được hoàn thuế VAT gồm: Có hợp đồng xuất khẩu, có tờ khai hải quan, thanh toán qua ngân hàng. Như vậy, nếu DN xuất khẩu đủ điều kiện thì cơ quan thuế phải thực hiện hoàn thuế VAT ngay chứ không phải chờ hướng dẫn.

Luật sư Xoa cũng cho rằng thời gian qua, Tổng cục Thuế đã ban hành nhiều công văn chỉ đạo các cục thuế, chi cục thuế kiểm tra xác minh từ khâu đầu tiên, các khâu trung gian đến khâu cuối cùng, hay đặt ra rất nhiều điều kiện như kiểm tra người mua ở nước ngoài… dẫn đến ách tiền hoàn thuế VAT.

Trong khi đó, nhiều công văn ngành thuế (như Công văn 633 nêu trên - PV) chỉ là văn bản nội bộ ngành, vì vậy nếu đúng luật cần ban hành thông tư hướng dẫn để áp dụng thống nhất, tránh ảnh hưởng đến hoạt động của DN.

“Ngành thuế cần phải làm đúng luật là hoàn thuế trong thời gian quy định với những DN thỏa các điều kiện trên. Không thể vì một số công ty gian lận thuế mà giam tiền hoàn thuế gây thiệt hại lớn cho cả cộng đồng DN” - luật sư Xoa nhấn mạnh.