U nang buồng trứng dạng lạc nội mạc tử cung: Triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị

Nội dung chính của bài viết

• U nang buồng trứng dạng lạc nội mạc tử cung là tình trạng hình thành những nang chứa dịch, lành tính ở sâu bên trong buồng trứng do lạc nội mạc tử cung gây ra.
• Tình trạng này không phải lúc nào cũng có triệu chứng. Thường các triệu chứng cũng tương tự như các dạng lạc nội mạc tử cung khác.
• Nếu u nang do lạc nội mạc tử cung trong buồng trứng bị vỡ thì sẽ gây đau đớn dữ dội, đột ngột ở bên bụng dưới có u nang.
• U nang buồng trứng dạng lạc nội mạc tử cung sẽ làm hỏng và thay thế dần những mô khỏe mạnh của buồng trứng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản của phụ nữ.
• Khi có những dấu hiệu của u nang buồng trứng thì nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác và tư vấn về các lựa chọn điều trị phù hợp.

Định nghĩa

U nang buồng trứng dạng lạc nội mạc tử cung là tình trạng hình thành những nang chứa dịch, lành tính ở sâu bên trong buồng trứng do lạc nội mạc tử cung gây ra. Vấn đề này còn được gọi là lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng và là một dạng lạc nội mạc tử cung.

Lạc nội mạc tử cung xảy ra khi mô niêm mạc tử cung – những mô vốn chỉ hình thành bên trong buồng tử cung – phát triển “nhầm chỗ” ở bên ngoài tử cung, có thể là ở mặt ngoài của cơ quan này, ở buồng trứng, ống dẫn trứng và các bộ phận khác trong khoang chậu. Sự phát triển bất thường của mô niêm mạc tử cung gây ra triệu chứng đau dữ dội và đôi khi còn dẫn đến vô sinh.

Dù hình thành ở buồng trứng nhưng hàng tháng, lớp mô này cũng bong ra giống như mô bên trong tử cung nhưng không thể thoát ra ngoài mà tích tụ lại và dày lên, tạo thành u nang. Lâu ngày, mô niêm mạc cùng với máu chuyển sang màu nâu, vì thế nên những u nang này còn được gọi là nang sôcôla. Lạc nội mạc tử cung có thể xảy ra ở một hoặc cả hai buồng trứng và làm hình thành một hoặc nhiều u nang.

Theo số liệu ước tính của Tổ chức Lạc nội mạc tử cung Hoa Kỳ (Endometriosis Foundation of America), trong tổng số tường hợp bị lạc nội mạc tử cung thì có 20 – 40% xảy ra ở buồng trứng.

Các triệu chứng

U nang buồng trứng do lạc nội mạc tử cung không phải khi nào cũng biểu hiện triệu chứng. Nhiều phụ nữ bị vấn đề này nhưng không hề hay biết vì không có triệu chứng.

Kích thước của u nang cũng không ảnh hưởng đến việc có triệu chứng hay không và mức độ nghiêm trọng. Có nghĩa là một số phụ nữ mặc dù chỉ có u nang cỡ nhỏ nhưng lại gặp các triệu chứng trong khi nhiều người có u nang cỡ lớn mà lại không hề nhận thấy bất cứ dấu hiệu bất thường nào. Các u nang có nhiều kích thước khác nhau, từ 2 đến 20cm.

Nếu có thì các triệu chứng cũng tương tự như các dạng lạc nội mạc tử cung khác, gồm có:

• Đau đớn dữ dội vào kỳ kinh nguyệt
• Đau vùng chậu cả những khi không có kinh nguyệt
• Chu kỳ kinh nguyệt bất thường
• Kinh nguyệt ra nhiều
• Đau khi quan hệ tình dục
• Các vấn đề về đường ruột như táo bón, tiêu chảy, trướng bụng,…
• Buồn nôn
• Cơ thể mệt mỏi, uể oải
• Đau khi đại tiện
• Vô sinh

Nếu u nang do lạc nội mạc tử cung trong buồng trứng bị vỡ thì sẽ gây đau đớn dữ dội, đột ngột ở bên bụng dưới có u nang. Những trường hợp này cần được can thiệp khẩn cấp. Nếu có những dấu hiệu vỡ u nang thì cần đến bệnh viện hoặc gọi cấp cứu ngay lập tức.

Nguyên nhân

Nội mạc tử cung hay niêm mạc tử cung đóng vai trò quan trọng đối với chức năng sinh sản của phụ nữ. Hàng tháng, lớp mô này dày lên và là nơi cho trứng bám vào làm tổ sau khi gặp được tinh trùng và thụ tinh, rồi dần phát triển thành bào thai. Nếu không diễn ra sự thụ tinh thì lớp niêm mạc này sẽ bong ra và thoát ra ngoài cùng với máu tạo thành hiện tượng hành kinh mà phụ nữ trải qua hàng tháng. Khi mô nội mạc tử cung “đi lạc” sang buồng trứng thì chúng cũng sẽ dày lên và bong ra vào một thời điểm nhất định trong chu kỳ kinh nguyệt do sự dao động nồng độ nội tiết tố giống hệt như các mô ở bên trong tử cung.

Tuy nhiên, thay vì đi ra ngoài cơ thể thì những mô này lại bị mắc kẹt, dần tích tụ và tạo thành khối u nang. Ở đây, chúng gây viêm và ảnh hưởng đến buồng trứng.

Phương pháp chẩn đoán

Bác sĩ sẽ yêu cầu siêu âm vùng chậu nếu:

• nghi ngờ có u nang trong khi khám phụ khoa
• nghi ngờ lạc nội mạc tử cung dựa trên các triệu chứng
• người bệnh đã cố gắng trong thời gian dài mà vẫn không thể mang thai

Siêu âm sẽ giúp phát hiện có u nang trong buồng trứng hay không nhưng không thể xác định được loại u nang.

Để chẩn đoán chắc chắn u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng thì cần sử dụng kỹ thuật sinh thiết bằng kim. Đây là thủ thuật lấy mẫu dịch và mô ở bên trong u nang rồi đem đi phân tích.

Trong quá trình sinh thiết bằng kim, bác sĩ sẽ sử dụng hình ảnh siêu âm để đưa kim qua âm đạo vào u nang trong buồng trứng. Mẫu dịch và mô sau đó được kiểm tra dưới kính hiển vi. Kết quả sẽ cho biết loại u nang cụ thể.

Phương pháp điều trị

Việc điều trị sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố như:

• Tuổi tác
• Các triệu chứng
• Vấn đề xảy ra ở một hay cả hai buồng trứng
• Có ý định sinh con sau này hay không

Nếu u nang nhỏ và không gây ra triệu chứng thì có thể chỉ cần theo dõi mà không cần can thiệp gì cả hoặc bác sĩ có thể kê các thuốc ức chế rụng trứng, chẳng hạn như thuốc tránh thai để kiểm soát các cơn đau và làm chậm sự phát triển của u nang. Tuy nhiên, cách này không thể điều trị được vấn đề.

Bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật cắt u nang buồng trứng đối với những trường hợp:

• U nang gây đau đớn
• U nang lớn hơn 4cm
• U nang có thể phát triển thành ung thư (tuy nhiên, theo thống kê thì chỉ có chưa đầy 1% trường hợp u nang buồng trứng tiến triển thành ung thư)
• U nang gây vô sinh

Quy trình phẫu thuật thường được thực hiện bằng kỹ thuật nội soi. Bác sĩ sẽ tạo một vài đường mổ nhỏ và sử dụng một ống dài, hẹp, có gắn đèn và camera ở đầu để tiến hành thủ thuật.

Tuy nhiên, thủ thuật cắt u nang có đi kèm với một số rủi ro. Ngay cả khi quá trình phẫu thuật được thực hiện bởi bác sĩ giỏi thì mô khỏe mạnh của buồng trứng cũng có thể bị cắt bỏ cùng với u nang. Điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng của buồng trứng. Tuy nhiên, nếu không can thiệp thì tình trạng viêm và những tác hại khác mà u nang buồng trứng dạng lạc nội mạc tử cung gây ra sẽ còn ảnh hưởng đến khả năng sinh sản nhiều hơn.

Nên thảo luận kỹ với bác sĩ về những lợi ích, rủi ro của việc làm phẫu thuật cũng như là những lựa chọn thay thế khác trước khi quyết định.

U nang buồng trứng dạng lạc nội mạc tử cung và khả năng sinh sản

U nang buồng trứng dạng lạc nội mạc tử cung sẽ làm hỏng và thay thế dần những mô khỏe mạnh của buồng trứng. Điều này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản của phụ nữ. Trong nhiều trường hợp, những u nang này rất khó điều trị và việc phẫu thuật để loại bỏ chúng sẽ làm hình thành sẹo trong buồng trứng và cũng làm giảm khả năng sinh sản.

So với những phụ nữ có buồng trứng khỏe mạnh bình thường thì những người có u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng sẽ:

• có ít trứng hơn
• trứng khó trưởng thành hơn
• nồng độ hormone kích thích nang trứng (FSH) cao hơn, đây là một dấu hiệu chỉ ra vấn đề với buồng trứng

Mặc dù u nang buồng trứng dạng lạc nội mạc tử cung gây tổn hại đến buồng trứng nhưng nhiều phụ nữ bị vấn đề này vẫn có thể thụ thai tự nhiên.

Một nghiên cứu đã theo dõi những phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt đều đặn và chỉ bị lạc nội mạc tử cung ở một bên buồng trứng trong vòng 4 năm. Kết quả cho thấy 43% trong số này vẫn có khả năng mang thai tự nhiên.

Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) là một giải pháp dành cho những phụ nữ bị u nang buồng trứng dạng lạc nội mạc tử cung. Nghiên cứu cho thấy rằng những phụ nữ có vấn đề này có tỷ lệ thụ thai thành công và sinh nở bình thường nhờ thụ tinh trong ống nghiệm tương đương với những phụ nữ có vấn đề ở ống dẫn trứng.

Có chữa khỏi được không?

Lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng là một dạng lạc nội mạc tử cung phổ biến và các triệu chứng thường có thể kiểm soát được bằng thuốc. Tuy nhiên, một số trường hợp sẽ cần làm phẫu thuật để cắt bỏ các u nang.

Theo một nghiên cứu vào năm 2006, trong số những trường hợp u nang buồng trứng dạng lạc nội mạc tử cung và đã từng phẫu thuật thì có 30% bị hình thành u nang trở lại, đặc biệt là những trường hợp mà khối u ban đầu có kích thước lớn. Mang thai sau phẫu thuật có thể làm giảm nguy cơ tái phát.

Khi có những dấu hiệu của u nang buồng trứng thì nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác và tư vấn về các lựa chọn điều trị phù hợp.