Liệu pháp hormone thay thế sinh học là gì?

Nội dung chính của bài viết:

• Hormone sinh học là các hormone nhân tạo có nguồn gốc từ estrogen thực vật và có cấu trúc hóa học giống hệt với hormone tự nhiên do cơ thể người tạo ra. Phiên bản tổng hợp của hormone estrogen, progesterone và testosterone là ba trong số những loại hormone sinh học được sử dụng phổ biến nhất.
• Liệu pháp hormone thay thế sinh học (BHRT) là một giải pháp dành cho những người đang gặp phải các vấn đề do nồng độ hormone thấp hoặc mất cân bằng.
• Tuy nhiên, liệu pháp này có đi kèm một số tác dụng phụ và rủi ro, trong đó có cả những tác dụng phụ nghiêm trọng nên cần nói chuyện với bác sĩ và cân nhắc kỹ trước khi bắt đầu.
• Một số phụ nữ sẽ cần tránh tất cả các hình thức thay thế hormone. Nếu quyết định điều trị bằng BHRT thì nên sử dụng liều thấp nhất và trong khoảng thời gian ngắn nhất có thể.

Hormone hay nội tiết tố là những chất kiểm soát hầu hết các chức năng của cơ thể. Các hormone đóng vai trò như một hệ thống liên lạc nội bộ giữa các tế bào. Horrmone chi phối mọi thứ, từ sự tiêu hóa, cảm giác thèm ăn, chức năng miễn dịch, tâm trạng cho đến ham muốn tình dục... Vì vậy, khi nồng độ hormone mất cân bằng, dù chỉ một chút thì cũng đủ gây ảnh hưởng lớn đến tình trạng thể chất và tinh thần.

Thông thường, khi nồng độ nội tiết tố trong cơ thể giảm hoặc mất cân bằng thì sẽ cần đến các liệu pháp hormone thay thế để giảm các triệu chứng. Một trong số đó là liệu pháp hormone thay thế sinh học. Đây là một loại liệu pháp hormone đã nhận được nhiều sự chú ý trong những năm gần đây và hứa hẹn là một giải pháp tự nhiên cho các vấn đề có liên quan đến nội tiết tố. Nhưng liệu pháp hormone thay thế sinh học là gì và khác biệt như thế nào với các liệu pháp hormone thay thế khác?

Dưới đây là những điều cần biết về liệu pháp hormone thay thế sinh học, lợi ích, rủi ro cũng như là cách sử dụng.

Liệu pháp hormone thay thế sinh học là gì?

Liệu pháp hormone thay thế sinh học (bioidentical hormone replacement therapy – BHRT) là phương pháp có thể sử dụng được cho cả nam và nữ để điều trị những vấn đề do sự thiếu hụt hoặc mất cân bằng nồng độ hormone gây ra. Ứng dụng phổ biến nhất của liệu pháp này là làm giảm các triệu chứng tiền mãn kinh và mãn kinh. Ngoài ra, liệu pháp hormone thay thế sinh học còn được sử dụng để cải thiện các triệu chứng xảy ra trong quá trình điều trị ung thư hoặc điều trị các vấn đề như:

• Kháng insulin
• Rối loạn tuyến thượng thận và tuyến giáp
• Loãng xương
• Đau cơ xơ

Hormone sinh học là các hormone nhân tạo có nguồn gốc từ estrogen thực vật và có cấu trúc hóa học giống hệt với hormone tự nhiên do cơ thể người tạo ra. Phiên bản tổng hợp của hormone estrogen, progesterone và testosterone là ba trong số những loại hormone sinh học được sử dụng phổ biến nhất. Hormone sinh học có nhiều dạng khác nhau, ví dụ như:

• Dạng thuốc đường uống
• Dạng miếng dán
• Dạng kem bôi
• Dạng gel
• Dạng tiêm

Một số loại hormone sinh học được sản xuất bởi các công ty dược. Những loại khác được tạo ra bởi dược sỹ theo đơn của bác sĩ. Dược sỹ sẽ tạo ra những hormone sinh học này bằng cách kết hợp hoặc thay đổi các thành phần nhằm đáp ứng nhu cầu của từng trường hợp.

Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê chuẩn một số loại hormone sinh học, gồm có estriol sinh học (một dạng yếu của estrogen) và progesterone sinh học.

Hầu hết các loại hormone sinh học hiện nay đều được sản xuất và bán mà chưa có chứng nhận về tính an toàn hay chất lượng. Nhiều tổ chức y tế đã đưa ra quan điểm không ủng hộ việc quảng cáo và sử dụng các loại hormone sinh học chưa được cấp phép.

So sánh với liệu pháp hormone thay thế truyền thống

Khác với các loại hormone được sử dụng trong liệu pháp hormone thay thế truyền thống (HRT), hormone sinh học giống hệt về mặt cấu trúc hóa học với các hormone mà cơ thể sản xuất và được tạo ra từ estrogen thực vật. Các hormone trong liệu pháp hormone thay thế truyền thống được tạo ra từ nước tiểu của những con ngựa đang mang thai và các loại hormone tổng hợp khác.

Nhiều ý kiến cho rằng hormone sinh học an toàn hơn so với liệu pháp hormone thay thế truyền thống vì “tự nhiên” và giống với các hormone mà cơ thể tạo ra. Tuy nhiên, theo hầu hết các chuyên gia thì BHRT và HRT có rủi ro tương đương nhau và cũng chưa có bằng chứng xác thực nào cho thấy BHRT hiệu quả hơn HRT.

Lợi ích của liệu pháp hormone sinh học

BHRT thường được sử dụng cho những người có tuổi và nồng độ hormone trong cơ thể suy giảm, đặc biệt là phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh. Hormone sinh học được sử dụng nhằm tăng nồng độ hormone và cải thiện các triệu chứng mãn kinh mức độ từ vừa đến nặng, ví dụ như:

• Bốc hỏa
• Đổ mồ hôi về đêm
• Thay đổi tâm trạng
• Suy giảm trí nhớ
• Tăng cân
• Vấn đề về giấc ngủ
• Giảm ham muốn tình dục hoặc đau rát khi quan hệ

Ngoài tác dụng cải thiện các triệu chứng, liệu pháp hormone thay thế sinh học còn giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, mất răng và đục thủy tinh thể. Một số bằng chứng còn cho thấy rằng phương pháp này có thể làm tăng độ dày, độ ẩm và độ đàn hồi của da hay thậm chí làm giảm nếp nhăn.

Đối với những người mắc bệnh ung thư đang phải trải qua các phương pháp điều trị ảnh hưởng đến nồng độ estrogen thì BHRT sẽ giúp cải thiện tình trạng sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Trong một nghiên cứu, những người mắc bệnh ung thư và được điều trị bằng BHRT đã nhận thấy các triệu chứng do quá trình điều trị gây ra như đau nửa đầu, tiểu són (tiểu không tự chủ), giảm ham muốn và mất ngủ có sự cải thiện đáng kể. Nghiên cứu cũng cho thấy tỷ lệ tái phát ung thư vú của những người điều trị bằng BHRT không hề cao hơn mức trung bình.

Tác dụng phụ và rủi ro

Có nhiều thông tin cho rằng hormone sinh học an toàn và hiệu quả hơn liệu pháp hormone thay thế truyền thống vì có cấu trúc hóa học giống hệt với các hormone tự nhiên được tạo ra trong cơ thể. Tuy nhiên, những thông tin này hiện vẫn chưa được chứng minh bởi bất kỳ nghiên cứu quy mô lớn có uy tín nào. FDA đưa ra cảnh báo người dùng cần thận trọng khi sử dụng các sản phẩm hormone sinh học.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng liệu pháp hormone thay thế nói chung có thể làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh và vấn đề sức khỏe như:

• Huyết khối (hình thành cục máu đông)
• Đột quỵ
• Bệnh túi mật
• Bệnh tim mạch
• Ung thư vú

Ngoài ra cũng có các tác dụng phụ đi kèm với liệu pháp hormone thay thế sinh học, đặc biệt là vào thời gian đầu khi cơ thể đang thích nghi với các hormone. Các tác dụng phụ thường gặp của BHRT gồm có:

• Nổi mụn trứng cá
• Trướng bụng, đầy hơi
• Tăng cân
• Mệt mỏi, uể oải
• Thay đổi tâm trạng
• Mọc lông mặt ở phụ nữ

Không phải ai cũng có thể điều trị bằng liệu pháp hormone thay thế sinh học hay bất kỳ hình thức thay thế hormone nào. Những rủi ro và tác dụng phụ tiềm ẩn mà mỗi phụ nữ có thể gặp phải là khác nhau, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và bệnh sử. Do đó, cần hỏi kỹ bác sĩ về những lợi ích và rủi ro trước khi sử dụng bất kỳ liệu pháp hormone thay thế nào.

Cách sử dụng

Liệu pháp hormone thay thế sinh học có nhiều dạng khác nhau như:

• Dạng kem bôi
• Dạng tiêm
• Dạng thuốc đường uống
• Dạng cấy dưới da
• Dạng miếng dán
• Dạng gel

Bác sĩ sẽ tư vấn một dạng phù hợp nhất cho mỗi người. Sau khi bắt đầu sử dụng, có thể bạn sẽ cần đi tái khám thường xuyên để bác sĩ theo dõi phản ứng của cơ thể. Tuy nhiên, theo FDA thì việc kiểm tra nồng độ hormone bằng cách xét nghiệm máu và xét nghiệm nước bọt là không chính xác. Những phương pháp này chỉ cho biết nồng độ hormone tại thời điểm làm xét nghiệm trong khi nồng độ hormone sẽ có sự dao động đáng kể trong suốt cả ngày.

FDA khuyến cáo khi điều trị bằng bất kỳ liệu pháp hormone nào thì nên sử dụng liều thấp nhất và trong thời gian ngắn nhất có thể.